ESNEKLİĞİN GELİŞTİRİLMESİNDE KULLANILAN FARKLI TEKNİKLER VE BUNLARDAN P.N.F.
TEKNİĞİNİN ETKİLERİ
Levent ARINIK
Kasılma-Gevşeme (Contract-relax) C.R. Metodu
Harda ve Jones bu
tekniği Pasif P.N.F. veya P.I metodu olarak adlandırmışlardır. P.I. yani pasif
uygulama ve antagonistin izometrik kasılması anlamındadır. (1) Robert Hutton
ise Contract relax ve hold relax (gevşemenin korunması) diyerek bu tekniği ele
almıştır. Gerdirilecek kaslar önce maximal olarak kasılır ve sonra statik
strech tekniği ile gerdirilir. Bu prosedürün nörolojik temelleri Sherington'un
"Successive induction" araştırmasında belirtilmiştir. Agonistler
(örneğin fleksorler), antagonistlerden (örneğin ekstensorler) daha az
aktiviteye neden olmasından sıra ile uyarılırlar. Araştırmacılar, bunun
nedenini halen bulamamıştırlar. Bazı araştırmacılar da gerdirilen kasın, ilk
kasılması golgi tendon organlar da daha çok etkisiz aktiviteye neden olduğunu
iddia ederler. (Etnyre Abraham, 1986)
C.R. metodunda eklemde ağrı
hissedilen noktaya kadar bir yardımcı tarafından gerdirilir. Bu noktada denek,
yardımcının gerdirme yönüne ters olarak 6.8 saniye maksimale yakın bir
izometrik kasılma uygular. Arkasından 3-4 saniye gevşeme ve hemen ardından ağrı
eşiğine veya ağrı eşiğinin biraz daha ilerisine doğru gerdirilir. Daha sonra farklı kas grubuna geçilir. (1,5). "Gerald Perry'e göre kan dolaşımının ve
ligamentlerin zarar görme olasılığı olduğundan", bu tip çalışmalarda
uygulama süresi 10 sn. geçmemeli. (6)
Kasılma-gevşeme,
agonist-kasılma (C.R.A.C.):
Harda ve Jones bu tekniği aktif
P.N.F. veya P.I.C. metodu olarak adlandırmışlardır. Yani pasif uygulama,
antagonistin izometrik kasılması,
agonistin konsantrik kasılması anlamına gelmektedir. (1)
Hem CR, hem de CRAC prosedüründe gerdirme iç kuvveti genellikle terapist,
antrenör gibi yardımcıların yardımları
ile arttırılır. Bu teknik de CR da olduğu gibi uygulanır fakat en son gerdirme
de agonist kasın konsantrik kasılması söz konusudur.
En son gördüğümüz
P.N.F. tekniği çalışmalarında, G. Pery'e göre önce statik bir çalışma ile akıcı
bir hız sağlanmış ve deneğin eklemini çalıştığı yönde yardımcı olunmuştur.
Sonra gittikçe artalan bir dirence rağmen gerdirme işlemi uygulanarak maksimal
gerime ulaşılmaya çalışılmıştır
BİR EMG DENEYİ
Deneysel
koşullarda gerdirme teknikleri test edildi. Pasif durumdaki deneğin
hamstring (H) ve quadriceps (Q) kasları electromyopraphic (EM.G) aktiviteyle kaydedildi. Electrogoniometer (Elgon) ve Calibration goniometer (gon) kalça açısını izledi. Daha alçak sınır diz ekstensiyon da bir bağla tutuldu ve ayak bileği bir makara sistemi ve ağırlıklarla (8.54 kg) bağlandı. Gözlenebilen kalça açılarında ağırlıkların artması ve azalması (Kalça açısındaki değişikliklerle birlikte) bacakta sabit bir çekme açısına izin verdi. Ve bu nedenle sabit bir gerdirme kuvveti sağladı. Makara sistemindeki bir stop stabilize ağırlıklara karşı izometrik aksiyonlara (hareketlere) izin verdi. Statik gerdirme hamstring kaslarına 5 sn. max. izometrik aksiyon (Statik gerdirme prosedürünü takiben) Gevşeme-kasılma, agonist kasılma durumunda denek maksimal olarak harmstring kaslarında beş sn. kadar kasılma oldu ve soma ağırlıkların iç gerdirme kuvvetine submaximal bir quadriceps faaliyetle yardım etti. EM.G. verisi tekniklerin doğru biçimde kullanımını kontrol etmek için kullanılabilir. (Moore - Hutton, 1980)
P.N.F çalışmalarının
etkilerini görebilmek için çeşitli
araştırmalar yapılmıştır. "P.N.F. prosedürü kas faaliyetlerini
yavaşlatmak için değil, artırmak için uygulanmalıdır’ varsayımdan hareket eden
Moore ve Hutton (1980) E.M.G aktivitesi kaydedilerek test yaptılar. Denekler
Hamstring kas yapısında bir dizi rastgele Statik, CR ve CRAC gerdirmeleri
Verine getirirken E.M.G ile bu çalışmayı kaydettiler. ROM bir electrogoniometre
ile izledi ve denek pasif pozisyonda iken iç gerdirme kuvveti ayak bileğine
uygulandı. Diz eklemi tam ekstansiyonda iken sabitleştirildi. Gerdirme boyunca
E.M.G. de elde edilen en yaygın bulgular en azdan en çoğa doğru sıralandığında
en çok eğilim CRAC'de görülür. Hareket genişliği açısından Statik ve CRAC
arasında çok fark görmemekle birlikte, CRAC prosedürü ROM'da CR prosedüründen
daha fazla artma göstermiştir. (5)
6. SONUÇ: statik esnetme yöntemi sadece otogenic inhibisyonla
kasta bir gevşeme sağlarken, P.N.F. tekniğinde ise otogenic ve resiprocal
inhibition yoluyla kasta daha fazla bir esneme sağlanmaktadır. Bundan dolayı
kasta harabiyet veya spor sakatlığı sonucu gelişen kas spazmlarına bağlı
gerginliklerde ve özellikle esnekliğin çok etkili olduğu spor dallarında
(örneğin: buz pateni, jimnastik, bale ...gibi) P.N.F. tekniği çalışmalarını
önerebiliriz. Fakat daha kolay ve kısa sürede uygulanabilirliği nedeni ile
rutin antrenman programlananda statik germe teknikleri uygulanması daha yararlı
olacaktır. r.
KAYNAKÇA
1. Albayrak Y. (1994) H.O.
S.B.T.Y.a. Lisans bitirme tezi. 5. 9-13.
2. Anderson B. (1993)
"Streching' yev. Yaman M., Coşkuntürk. a Hergüner, 5.12.
3. Cheryl L.
Hubley-Kozey (1991) 'Testing Flexibility' PhysioloYlcal Testing of the High
Performence 5. 309.
4. targen E. (1993) Hareketin
kontrolü' A.O.A.O.F. Lisans Tamamlama Programla. 5.21.
5. Hutton R.s. (1991)
'Neuromuscular Basis of Streching Exercises' Strength and power in sport, 5.19.
6. Perry Gerald (1995)
'Yayınlanma ders notan' H.O.S.B.T.Y.a. Ankara.
7. Smith B. (1994) 'Flexlbillty
for sport' 5.16,38.
8. Spor Bilimleri
Dergisi (1991) 2-4. 5. 41.
9. Spor Bilimleri
Dergisi (1994) 5-4. 5. 38.
10- Spor, Bilim ve
Araştırma (1991) 1-1. 5. 26.